(Laatst bijgewerkt 9 mei 2018)
Er kleeft een smet aan het woord lobby. Toch is het niet vreemd dat partijen hun belangen bij de politiek onder de aandacht brengen met het oog op een gunstig resultaat.
Die smet is er vooral omdat er organisaties zijn die veel geld kunnen besteden en dus meer lobbycapaciteiten kunnen betalen en met meer kracht hun belangen behartigen dan organisaties met minder geld en invloed. Bij besluiten die de samenleving betreffen staat daardoor het principe van één stem per persoon onder druk. Bij defensie-beleid is de stem van de burger die vrede en veiligheid niet in meer wapens zoekt nog kleiner. Dat is triest want militairen en hun bondgenoten zien al snel een militair antwoord op een veiligheidsprobleem, terwijl een andere, minder gewelddadige aanpak, vergeten wordt.
Kernwapens
In Elsevier gaan zes deskundigen in debat over de toekomst voor Defensie. Eén ervan was Dick Berlijn, de voormalig commandant der Strijdkrachten. Berlijn was na zijn actieve dienst bestuurder bij o.a. defensiebedrijven als Ten Cate en Thales. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat hij in dit debat als voorbeelden van de sterke punten van de defensie-industrie opsomt: "Alles met data en intelligence – informatietechnologie. Commandovoeringsystemen. De radartechnologie van Thales in Hengelo en de scheepstechnologie van Damen."
In het rondetafelgesprek stelt Agelien Eijsink, lange tijd de defensie dossiervreter in de Tweede Kamer voor de PvdA dat: "wijkagent, politieman en militairen een keten van veiligheid vormen." Die samenhang tussen politie en krijgsmacht was ook een uitgangspunt voor de militaire lobby naar de verkiezingen van 2017. Ze wilden niet tegen elkaar uitgespeeld kunnen worden. Dat is tactiek. Maar militaire zaken en binnenlandse veiligheid zo onder één noemer brengen zou niet moeten. Voor de lobby is het wel prettig. Die lobby zat hier aan tafel, met in de rol van Excuus Truus SP-senator Bastiaan van Apeldoorn. Om dat te onderstrepen, blijkt hij de enige die tegen de luchtmacht kernwapentaak is.(1)
Organisatie
De Nederlandse draaideur tussen politiek en lobby loopt gesmeerd aldus Transparency International.(2) Voor ht waarnemen van invloed en lobby is het goed om niet alleen op politici te letten. Militairen maken een fors deel van het overheidspersoneel uit, en de wapens voor de krijgsmacht worden geleverd door een select aantal bedrijven waarmee een machtspolitieke en vaak ook persoonlijke of organisatorische relatie bestaat. Over het algemeen kopen Staten het liefst zoveel mogelijk bij binnenlandse bedrijven vanwege machtspolitieke en strategische overwegingen. Uitgaven voor Defensie leiden daarom vaak tot orders bij de nationale industrie. De eigen krijgsmacht wordt dan de zogenaamde launching customer en daarmee pronkstuk bij exportpromotie. Het is dan ook geen wonder dat Damen in 2017 pleit voor hogere Defensieuitgaven door een nieuw Regering.(3) De nieuwe Defnsienota is bijvoorbeeld voor de industrie een reden om op 15 mei 2018 de bijeenkomst ‘De nieuwe Defensienota en de rol en kansen voor de NL economie’ in Den Haag te organiseren. Minister Bijleveld van Defensie zal daar spreken. “Je kan er in gesprek met Tweede Kamerleden,” vermeldt de organisatie.(4)
Relaties
Relaties tussen die nationale defensie-industrie en krijgsmacht zijn dan ook hecht. Mensen van defensie gaan na hun carriére naar de defensie-industire of zijn er tijdens actieve dienst gedetacheerd. Bij Damen werkte in september 2017 zo'n dertig mensen met een militair verleden met lage tot zeer hoge posities.
MIC
Militairen, Ministerie van Defensie, defensie-industrie en een deel van de politiek trekt samen op om de belangen van de krijgsmacht en wapenindustrie te steunen. Ze zijn bij aanschaf vaak belanhebbende en geraadpleegde deskundigen tegelijk. Vanwege het geklaag zou je wel eens anders denken, maar de beloning voor die inzet is groot. Het belangrijkste voorbeeld zijn de 2 procent BBP voor Defensie en daarvan 20 procent voor materieelinvesteringen, zoals afgesproken binnen de NAVO. Deze afspraken zijn voor de huidige regering richtinggevend. De vredesbeweging is klein en heeft vooral inhoudelijke argumenten als middel en zeker niet het grote geld om een minder op wapens gebouwde richting voor veiligheidspolitiek te promoten.
Drie doelen
Als we kijken naar Damen dan zien we dat het bedrijf op nationaal,Europees en internationaal niveau op deuren klopt om vaartuigen, waaronder marine en bewapende kustwachtschepen te verkopen. Toegang tot ministeries en politici is het belangrijkste kapitaal dat Damen heeft als het gaat om de verkoop van deze militaire schepen.
Nederland
Lobby heeft verschillende kanten. De druk opvoeren door middel van interviews en persberichten loopt vanzelfsprekend het meest in het zicht. Er zijn nogal wat stokpaardjes die steeds herhaald worden, zoals:
Deelname projecten
Minder openbaar – daarmee is niet gezegd, geheim – is het deelnemen aan grotere materieelprojecten, zoals momenteel in het DUKC voor de verwerving van nieuwe onderzeeboten:
“Advies komt ook van het Dutch Onderwater Knowledge Center (DUKC), een samenwerkingsplatform onder de hoede van defensielobbyorganisatie NIVD en de intermediair tussen het Ministerie van Defensie en de Nederlandse maritieme industrie. In het DUKC zijn TNO Defensie en Veiligheid, Damen Schelde Naval Shipbuilding, Van Halteren Special Products (het vroegere NOVEK), Nedinsco, De Regt Marine Cables, EST-Floattech, Bosch Rexroth, Loggers, Verebus, Airborne Composites, MARIN, Imtech Marine, Thales Nederland en ingenieursbureau Nevesbu vertegenwoordigd. Dan zijn er nog de onderzoeken door Maritiem Nederland, een organisatie die als doelstelling heeft het maritieme cluster te promoten en te versterken. Ook al niet bepaald onafhankelijk.”(5)
Den
Haag
Veel
komt er niet naar buiten over de lobby-activiteiten van een bedrijf
als Damen in het Haagse. Toch haalde NRC-Handelsblad (6) afgelopen
jaar een aantal kwesties rond de voormalige Minister van Buitenlandse
Zaken Ben Bot naar boven.
Bot
Ben
Bot was de minister die de Indonesië
deal (7)
doordrukte, met de stelligheid van een militair deskundige beweerde
hij dat marineschepen niet ingezet kunnen worden voor land operaties.
Kamerleden werden overtuigd.
Maar
even verder kijken dan de Haagse neus lang is op de smartphone en ze
hadden kunnen vinden dat Israël, dezelfde Oto Melara kanonnen als
die op de Nederlandse schepen inzetten bij beschietingen van Gaza.(8) Of ze hadden kunnen vinden dat Indonesië marineschepen inzette bij
militaire operaties in Atjeh. Of dat dichter bij huis de eveneens met Oto
Melara 76mm uitgeruste Duitse Braunschweig korvetten (bouw 2004-2007)
(9) inzet tegen landdoelen als taak hebben.(10) Overigens is ook
lichter geschut op die taak berekend en een kosten effectieve manier
om landdoelen te beschieten, stelt een officier van de Amerikaanse marine.(11)
Diplomaat
onwelkom
Ben
Bot, rustig, diplomataat en met een overwogen woordkeus, was niet
alleen een overtuigend Minister. Hij was als gezien zijn carriére ook een hoofdprijs als
lobbyist. Zijn opvolgers hebben hem niet graag over de vloer, maar
weigeren is ook moeilijk, aldus ingewijden in NRC-Handelsblad. Maar
blijkbaar had Minister Ploumen geen boodschap aan die kwaliteiten en
zag een man die in 2014 onder valse voorwendselen bij haar de export
van oorlogsschepen kwam doordrukken. Hij wilde een verklaring van
geen bezwaar voor export. Om welke schepen en welk land het gaat
vertelt het verhaal niet. Ook kwam hij langs om over de situatie in
Egypte te praten. Thales ondervond tegenstand bij een levering van vuurleidingsradar.
Onkreukbaar
Ben
Bot, lobbyist in dienst van het Haagse lobbykantoor Meines Holla &
Partners (12) was dus toch niet zo onkreukbaar als het leek. Om dat te
onderstrepen zocht hij na het stekelige bezoek aan Ploumen contact met de
persoonlijk secretarissen van minister Koenders en óók minister Ploumen
en speelde die volgens het artikel in NRC-Handelsblad tegen elkaar uit. Hij zette door zijn
bruuske optreden Damen in zijn hemd. Een woordvoerder van Damen zegt:
“Ik
kan niet ontkennen dat bureau Meines is ingeschakeld.” Verder commentaar geeft Damen niet aan de journalisten van
NRC-Handelsblad.
De drie Maleisische schepen hebben een waarde van US$ 167 miljoen, aldus Jane's Navy International.(15) Maar een levering een decennium later kunnen we vermoedelijk niet op Bot zijn CV schrijven.
Meines
versterkt
Bot
zelf zei:“Mijn
reactie komt later nog wel eens.”Als
voormalig diplomaat en politicus weet hij dat je stil moet zitten als
je geknipt wordt. Ben Bot ging wel een kop koffie drinken met
Minister Ploumen en lobbykantoor Meines werd versterkt met een
gezagvol lid van de Raad van Advies: Niek Jan van Kesteren tot dan
algemeen directeur van werkgeversorganisatie VNO-NCW. Dat meldt
Follow the Money in juni 2016.(16)
Zinvol
Heeft
lobby wel zin? Dat is moeilijk te bepalen, schrijft het eigenwijze
Follow the Money.(17) De case Ben Bot onderstreept dit volgens FtM: “Een
eerste obstakel is het vaststellen of de tussenkomst van een lobbyist
daadwerkelijk van doorslaggevend belang is. Politici kunnen ook
zonder lobbyist overtuigd zijn van een besluit. Dat het goed uitpakt
voor de lobbyist wil niet gelijk zeggen dat hij of zij invloedrijk
is. Wanneer Damen Shipyards van minister Ploumen schepen naar
Indonesië mag exporteren komt dat eerder ondanks, dan dankzij het
lobbywerk van de door het bedrijf ingehuurde Ben Bot.”
Duwboot
Lobby
deel wordt later vervolgd met Europa en Internationaal
Bedrijfsprofiel
van het Nederlandse scheepsbouw conglomeraat Damen
|
|||
1
De
start
|
|||
6
Kleine
schepen (ks)
|
|||
Op
dit blog veel meer berichten waarin Damen een rol speelt. Vind ze
met de zoekfunctie.
|
|||
Eindnoten:
1) Eric
Vrijsen, 'Welke wereld? Welke vijanden? Welke wapens? ', Elsevier, 10
maart 2018
(https://www.elsevierweekblad.nl/nederland/achtergrond/2018/03/leger-poetin-proof-127383w/).
2)Suzanne
Mulcahy,'Lobbying in Europe; Hidden Influence, Privileged Access', Transparency International, 15 April 2015
(http://files.transparency.org/content/download/1909/12646/file/2015_LobbyingInEurope_EN.pdf).3) 'Damen supports call for Dutch naval sector investment', Port News, 18 mei 2017 (http://www.en.portnews.ru/news/239186/).
4) 'De nieuwe
Defensienota en de rol en kansen voor de NL economie', Netherlands
Maritime Technology, 8 mei 2018
(https://maritimetechnology.nl/de-nieuwe-defensienota-en-de-rol-en-kansen-voor-de-nl-economie/).
5) Martin Broek, 'Onderzeeboten, nodig?', Stop Wapenhandel, oktober 2017 (http://www.stopwapenhandel.org/sites/stopwapenhandel.org/files/onderzeeboten%20def2_0.pdf). Vet door auteur.
6) Hanneke Chin-A-Fo, ‘Oud-minister Bot wil graag een afspraak’, 5 maart 2016 (https://www.nrc.nl/nieuws/2016/03/05/oud-minister-bot-wil-graag-een-afspraak-1595260-a485358).
7) Martin Broek, 'korvetten en fregatten voor Indonesië (deel 3 serie over scheepswerf Damen)', Broekstukken, 16 december 2017 (http://broekstukken.blogspot.nl/2017/12/damen-een-overzicht-deel-3-korvetten-en.html).
8) Zie: Vincent Groizeleau, 'Gaza : La marine israélienne dans les opérations contre le Hamas', 10 januari 2009 (https://www.meretmarine.com/fr/content/gaza-la-marine-israelienne-dans-les-operations-contre-le-hamas); World protests at Gaza conflict BBC News, 3 januari 2009 (http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/7809676.stm); en 'Israel Bombs Hamas Homes As Reserves Move In', Fox News, 12 januari 2009 (http://www.foxnews.com/story/2009/01/12/israel-bombs-hamas-homes-as-reserves-move-in.html).
9) Braunschweig-class corvette, wikipedia, bezocht 25 januari 2018 (https://en.wikipedia.org/wiki/Braunschweig-class_corvette).
10) Braunschweig K 130 korvetten (Duitsland) Marineschepen.nl, 30 mei 2013 (https://marineschepen.nl/schepen/braunschweig.html).
11) Lieutenant Andrew Wiley Miller (USN), 'Naval Guns Still Matter', Proceedings Magzine, januari 2018, (https://www.usni.org/magazines/proceedings/2018-01/naval-guns-still-matter).
12) Een andere bekende uit de politiek is D'66 veteraan Bert Bakker (https://www.meinesholla.nl/medewerkers).
13) MMEA NGPC, oktober 2014 (http://www.malaysiandefence.com/mmea-ngpc/).
14) Jonathan Edward, 'MMEA gets boost with construction of three Offshore Patrol Vessels', MalayMail Online 20 december 2017 (at http://www.themalaymailonline.com/malaysia/article/mmea-gets-boost-with-construction-of-three-offshore-patrol-vessels#fxDC5d2MMajBoSsI.99). De waarde van de exportvergunning, verstrekt op 15 november 2017 bedraagt € 27,5 miljoen. Zie: Maandelijkse rapportage uitvoer militaire goedere, Kommagescheiden bestand (csv), Rapport, 31 janauri 2018 (https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2016/10/01/overzicht-uitvoer-militaire-goederen).
15) Ridzwan
Rahmat, 'LIMA 2017: MMEA unveils design of new helicopter-capable OPV
platform', Jane's Navy International, 22 maart 2017
(https://web.archive.org/web/20170322160346/http:/www.janes.com/article/68919/lima-2017-mmea-unveils-design-of-new-helicopter-capable-opv-platform);
en 'Steel cutting ceremony held for pakistan's first Damen 1800 OPV',
Quwa Defence News & Analysis Group , 23 april 2018
(https://quwa.org/2018/04/22/steel-cutting-ceremony-held-for-pakistans-first-damen-1800-opv/).
16) Pieter van der Lugt, 'Invloedrijkste lobbyist gaat lobbykantoor Ben Bot voorzien van ‘maatschappelijk advies’,'Follow the Money, 13 juni 2016 (https://www.ftm.nl/artikelen/invloedrijkste-lobbyist-gaat-lobbykantoor-ben-bot-adviseren).
17) Pieter van der Lugt, 'De invloedrijkste lobby is de niet-bestaande lobby', Follow the Money, 11 maart 2016 (https://www.ftm.nl/artikelen/de-invloedrijkste-lobby-is-de-niet-bestaande-lobby).
