Overzicht (deel 2 serie over scheepswerf Damen)

(Laatst bijgewerkt 11 augustus 2018) 

Damen heeft een heel breed pakket aan marineschepen in de aanbieding. Het gaat grofweg om vier groepen schepen:

kleine snelle schepen;

grotere oppervlakte zoals Offshore Patrouille Schepen (OPV's), korvetten en fregatten;(1)

amfibische schepen van klein tot zeer groot;

en een rest categorie aan ondersteunende schepen.

Marketing

Daarnaast probeert Damen nog een nieuw scheepstype binnen te halen door bouw voor de Nederlandse marine: onderzeeboten.(2) Op de website geeft het bedrijf op de pagina defence and security(3) van dat aanbod een zeer overzichtelijk beeld. Dat betekent overigens niet dat al de daar vermeldde schepen ook daadwerkelijk gebouwd zijn. Damen laat slechts zien dat ze de schepen kan en wil bouwen. Maar het bedrijf dingt bijvoorbeeld ook mee naar nieuwe ondersteunende schepen voor de Britse marine.(4) Een dergelijk schip bouwde het ook al voor de Nedrlandse marine. (zie tabel)

Koninklijke marine

Als het om marineschepen gaat is de belangrijkste klant de Nederlandse marine. De grootste marineschepen zijn vrijwel allemaal Damen gebouwd. Dat geldt eveneens voor een groot deel van de kleinere schepen. De bouw voor de Nederlandse marine is voor Damen wat de etalage voor een bakker is. De werf laat er mee zien dat ook voor de overheid in het thuisland een serieuze partij te zijn.

In de toekomst lijkt de positie van Damen nog sterker te worden. De Nederlandse marine legt haar hele hebben en houwen in handen van de scheepsbouwer. De nieuwe bevoorrader wordt bij Damen besteld. "De ruwbouw gebeurt waarschijnlijk op de werf van Damen in Roemenië, het afbouwen in Vlissingen,' stelt Arie Booy in het Noordhollands Dagblad.(5) Het lijkt waarschijnlijk dat ook de fregatten en onderzeeboten (voor deze schepen lopen alle partijen zich al warm (6)) naar de werf zullen gaan. Zo creëert Nederland het komende decennium een militair maritieme scheepsbouw capaiciteit op eigen bodem, maar ook een monopolist die de marine en Staatskas gebruikt om de eigen positie op de wereldmarkt te versterken (in concurrentie met ander - voornamelijk - Europese scheepsbouwers).

De marine en kustwacht (7) hebben de volgende schepen in dienst:

Aantal	Type	Klasse	Damen j/n/d/-
Grote oppervlakte schepen
4	Luchtverdedigingsfregatten	Zeven Provinciën (LCF)	j
2	M-fregatten	Karel Doorman (M)	j
4	OPV's	Holland	j
1	Amfibisch transport/dokschip	Johan de Witt	j
1	Amfibisch transport/dokschip	Rotterdam	d
1	logistiek ondersteuningsschip	Karel Doorman	j
Onderzeeboten
4	Onderzeeboten	Walrus	n
Kleine oppervlakte schepen
6	Mijnenbestrijdingsvaartuigen	Alkmaar	-
2	Hydrografische opnemingsvaartuigen	Snellius	j
1	Torpedowerkschip	Mercuur	j
1	Ondersteuningsvaartuig in het Caribisch gebied	Pelikaan	j
1	Zeilend opleidingsschip	Urania	n
1	Marineopleidingsvaartuig	Van Kinsbergen	n
5	Duikvaartuigen.	Cerberus	j
12	Landingsvaartuigen (klein, bewapend)	LCVP/LCA Mk5	j
5	Landingsvaartuigen	LCU II	j
3	Patrouille vaartuigen (Caraïbisch gebied)	4100	j
12	Patrouille boten (Caraïbisch gebied)	SuperRhibs	n
5	Patrouille boten (Caraïbisch gebied)	Boston Whalers type Justice 20	n
3	Stan Patrol 4207 Patrouille schepen Kustwacht NL	Vis- en zeearend en Rotterdam	j
Pontons, slepers, vletten e.d.
6	Vletten (harbour luanches)	Polycat	d
1	Brandweer- en afvalwaterboot	Patria	d
2	Drukwaterpontons	Y-8351 en Y-8352	j
6	Havensleepboten	Noordzee (3) Linge (1) Breezand (2)	j n
1	Duikvaartuig (landmacht)	Soemba	n
j = door Damen Group, n = niet door Damen Group, d = gedeeltelijk door Damen Group, en - = werf verdwenen Bronnen: Koninklijke Marine (https://www.defensie.nl/onderwerpen/materieel/schepen) Kustwacht Antillen (http://www.kustwacht.org/vloot/cutters) Kustwacht Nederland (http://www.kustwacht.nl/varendkustwacht) Combat Fleets of the World 16th edition (Naval Institute Press: Annapolis, 2013)

Monopolist 

Van de grote marineschepen is alleen de Rotterdam geen 'zuiver' Damen product. De scheepswand komt van de Merwede (onderdeel van IHC Calland). Damen torent als scheepsbouwer in Nederland boven de rest uit en hoeft bijna geen concurrentie te vrezen.

Parade paardje

De luchtverdedigingsfregatten zijn de meest geavanceerde marineschepen die bij Damen gebouwd zijn (zie ook fregatten). Ze werden al besteld in de jaren voor de overname en geeft die overname dus nog meer gouden glans. 

Patrouille schepen

De korvetten, ook wel Ocean going Patrol vessels (OPV) genoemd, van de Holland klasse zijn bij Damen gebouwd op basis van een standard ontwerp, de zogenaamde Sigma-klasse. Op dit moment liggen ze tegen de kant, omdat de hogedruk watermistinstallatie de druk niet aan kan Dat blijkt uit een summier briefje van het Ministerie van Defensie.

Er rijzen veel vragen, bijvoorbeeld wie
a) deze installatie geleverd heeft,
b) of het euvel ook is aangetroffen op andere schepen van Damen bij de KM,
c) en voor schepen voor de export, en
d) wie er voor de kosten gaat opdraaien?

De antwoorden werden gegeven:
a) Zweedse firma UltraFog, in samenspraak met het classificatiebureau DNV-GL,
b) op andere Nederlandse schepen is het probleem niet aangetroffen,
c) Defensie heeft geen inzicht in de exportactiviteiten van Damen en
d) de kosten worden betaald uit de begroting van Defensie.(8)

Het herstel ervan gaat een jaar duren (9) en in maart 2018 is het eerste schip de Holland klaar.(10) Uiteindelijk zou worden bepaald dat alle betrokken partijen verantwoordelijk zijn (KM, Damen en Classificatie Bureau NV-GL. Het is opmerkelijk dat vanwege die gedeelde verantwoordlijkheid de overheid de kans gering acht dat ze juridisch af kan dwingen dat ieder zijn deel betaald en daarom komt de schade van € 4 miljoen geheel ten koste van de overheid.(11) Zo wordt de hofleverancier van de marine ontzien.

Standaard ontwerp

Sigma staat voor Ship Integrated Geometrical Modularity Approach. Het Sigma ontwerp is de kern binnen de bouw van oppervlakte schepen voor gevechtstaken. De grote van de schepen loopt van 519 ton bij 51 meter tot een tonnage van 2368 bij 105 meter. De bestelling van de Holland-klasse zorgde voor continuïteit in de scheepsbouw in Vlissingen.

Machtsverhoudingen

Grotere schepen hebben doorgaans invloed op de regionale machtsverhoudingen op zee (iets wat vrijwel standaard ontkent wordt). Een OPV met raketten tegen luchtdoelen zorgt voor een luchtruim met hindernissen. Een korvet met sonar zorgt ervoor dat een onderzeeboot minder onzichtbaar is. Een klein fregat met raketten tegen zeedoelen geeft een tegenstander minder manoeuvreerruimte. De munitie voor de kanonnen krijgt een steeds grotere reikwijdte en daarmee inzet mogelijkheden tegen zee- en landdoelen. Het graat niet alleen in financiële zin om omvangrijke orders. Het zijn ook grote en invloedrijke wapensystemen. Dit zou meer terug moeten komen in de beslissingen om een exportvergunning te geven.

Voortgang 

Die continuïteit is steeds opnieuw een argument in de lobby. De Nederlandse overheid wordt gezien als klant die gaten in de orderportefeuille op moet vangen. Dit leidde er in het verleden toe dat Nederland beschikte over de jongste marineschepen (oudere exemplaren werden tweedehands verkocht). Inmiddels staat de export in de steigers en is de productie veel minder afhankelijk van binnenlandse aankopen. Dat is maar goed ook, want de gebouwde fregatten zijn duurder en er worden er minder gekocht.

Bedrijfsprofiel van het Nederlandse scheepsbouw conglomeraat Damen
	4 Marokko Riyad & Mexico	8 ks Caraïben & Ecuador	12 lobby activiteiten
1 De start	5 Pakistan en Australië	9 Roemeense scheepsbouw	13 lobby Europees
2 Overzicht	6 Kleine schepen (ks)	10 landingsschepen	14 lobby internationaal
3 Schepen voor Indonesië	7 ks de VS en verder	11 rumoer over schandalen
Op dit blog veel meer berichten waarin Damen een rol speelt. Vind ze met de zoekfunctie.

Eindnoten:

1) Het is arbitrair waar de categorie groot begint. Ik ga uit van de inzet die kustwachttaken overstijgt. De kleinste schepen binnen deze categorie, de OPV's, worden uitgerust met geschut, maar kunnen eventueel ook met raketten tegen lucht- en oppervlakte doelen uitgerust. (Zie een analyse hiervan op wikipedia.)

2) Dutch Swedish cooperation, Damen website, 17 november 2017, http://nlnavy.damen.com/#submarines

3) Defence and security, Damen Shipyards, bezocht 17 augustus 2017. Of zie Damen Defence &Security Brochure, oktober 2014.

4)William Telford, ''Buy British' call for new ships', The Plymouth Herald, 19 april 2018 (https://www.plymouthherald.co.uk/news/business/navy-ship-contract-foreign-devonport-1473911).

5) Arie Booy, ' Veel ruimte aan dek van de nieuwe bevoorrader', Noordhollands Dagblad (Helderse Courant), 11 augustus 2018 (https://www.noordhollandsdagblad.nl/playlist/marine/artikel/veel-ruimte-aan-dek-van-de-nieuwe-bevoorrader-marine).

6) Arie Booy, 'Expertise onderzeeërs aanwezig', Noordhollands Dagblad (Schager Courant), 3 augustus 2018.

7) Bij de Nederlandse kustwacht beperkt deze tabel zich tot de patrouille schepen er zijn ook werkschepen voor bijvoorbeeld de betonning van vaarwegen. Ook hiervan is een fors aantal gebouwd door Damen Group werven, maar het valt buiten het bestek defensie en veiligheid.
8) Eind december stuurt de Tweede Kamer 31 vragen aan de Minister van Defensie over het defect. 

Defect blusleidingsysteem patrouilleschepen (34775-X-59) (https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-34775-X-78.html).

9) Patrouilleschepen defensie tijdelijk aan de kant, MarineNieuws.nl, 28 november 28, 2017. Zie voor informatie over het watermistinstallatie: Damage Control en Fire Fighting bij de Koninklijke Marine, Marineblad, november 2008, pp. 36-39. 

10) Riekelt Pasterkamp, 'Holland is weer in orde,' Nederlands Dagblad, 8 maart 2018. 
11) Brief van de staatssecretaris van Defensie aan de Tweede Kamer, 26 oktober 2018, 35 000 X, nr. 16 (zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-859917.pdf)